Oorzaken van burn-out en hoe makkelijker te diagnosticeren
Op vrijdag 3 februari was er voor artsen met welke ik samenwerk een opening van het Huis voor Werk. Ik had de eer om Professor H. De Witte, gewoon hoogleraar KU Leuven, bereid te hebben gevonden om te vertellen over burn-out. De Professor stelt dat burnout in essentie, en per definitie een werkgebonden fenomeen is en voegt eraan toe dat het in de kern er op neer komt dat het burn-outslachtoffer :
- “ veel te lang, veel te zwaar belast is geweest”,
= “veel te lang en veel te intens over de eigen grenzen is gegaan”
- “te weinig hulpbronnen heeft gehad ter ondersteuning”
- “er te weinig tijd is geweest voor recuperatie, het opladen van batterijen”.
Bijzonder interesssant lijkt me, en dan zeker ook voor huisartsen, de nieuwe definitie van burn-out. Sinds het ontstaan van het concept burn-out zo’n 35 jaar geleden is erg veel onderzoek over burn-out uitgevoerd. De enorme toename van kennis over burn-out, heeft aanleiding gegeven tot een actualisering van het concept en een ontwikkeling van een nieuw meetinstrument, de BAT (de ‘Burnout Assessment Tool’).
In de nieuwe definitie staan vier kernsymptomen centraal, die worden aangevuld met drie bijkomende symptomen. Burn-out wordt daarbij nog steeds als een werkgerela-teerde aandoening of syndroom beschouwd, aanwezig bij mensen die tijdens een langere periode productief en zonder problemen gewerkt hebben tot tevredenheid van zichzelf en anderen. Deze definitie is toonaangevend voor het beleid in België.
Uitputting, cognitieve en emotionele ontregeling en mentale distantie vormen in de nieuwe definitie de vier kernsymptomen van burn-out.
- Uitputting verwijst naar een ernstig verlies van energie, zowel fysiek (‘lichamelijk moe zijn’) als mentaal (‘zich op en leeg voelen’).
- Een tweede kernsymptoom is cognitieve ontregeling, dat verwijst naar een verstoring van het cognitieve functioneren omwille van de ervaren uitputting. Het geheugen, de aandacht en het concentratievermogen zijn verstoord. Zo heeft men moeite om helder te denken en is men vergeetachtig.
- Emotionele ontregeling uit zich in hevige emotionele reacties (zoals woede, angstaanvallen of huilbuien) waarover men geen controle meer heeft en waarin men zich niet herkent.
- Het laatste symptoom is mentale distantie: men ervaart een sterke weerstand tegen het werk en neemt er mentaal afstand van; dit gaat gepaard met een onverschillige en vaak cynische houding, en een gebrek aan interesse of enthousiasme voor de uitgevoerde taken.
Ook worden er nog drie bijkomende symptomen onderscheiden. Deze klachten komen ook voor bij diverse andere psychische aandoeningen.
- Vooreerst zijn er psychische spanningsklachten, zoals piekeren, zich opgejaagd en gespannen voelen, slecht kunnen slapen en een algemeen gevoel van malaise.
- Daarnaast zijn er ook psychosomatische spanningsklachten. Dit zijn lichamelijke klachten van psychische oorsprong, die onvoldoende verklaard kunnen worden door lichamelijke problemen. Voorbeelden zijn pijn in de nek, de bovenrug (trapeziumspier!) en schouders, ook maag- en darmklachten, en regelmatig hoofdpijn.
- Tot slot zijn er nog depressieve gevoelens. Men voelt zich somber en bedrukt, en heeft moeite om plezier te ervaren. Deze depressieve gevoelens zijn niet hetzelfde als een depressie– het betreft eerder een ‘oppervlakkige’ sombere stemming als reactie op controleverlies, eerder dan de diepgaande ervaring van depressie. Dit laatste is immers een psychiatrische stoornis.
Voor huisartsen is het erg relevant te weten dat deze atypische klachten vaak de reden zijn om contact op te nemen met een dokter of hulpverlener, waardoor het belangrijk is om ze eveneens te inventariseren.
Zoals hierboven gemeld is een nieuw meetinstrument, de BAT ontwikkeld. Deze betekent een grote hulp om de diagnose scherp te stellen. De afname en scoring van de vragenlijst is niet erg moeilijk, maar neemt toch alweer enige tijd in beslag. Zo ik huisartsen hiermee kan ontlasten en kostbare tijd kan besparen, dan doe ik dit graag!
Paul Dondeyne, 8 februari ‘23
