Tijdens de coronacrisis werkte een groot deel van Vlaanderen ineens thuis. Dat was voor de meeste mensen enorm wennen. Het verlies van het onderscheid tussen werk en privé, en het daarmee gepaard gaande gevoel om steeds bezig te zijn, het gemis van het dagelijks collegiaal contact en het afgeleid worden door spelende kinderen of thuiswerkende huisgenoten, zorgden bij veel mensen voor extra spanning.

Thuiswerken heeft ook voordelen waardoor thuiswerken ook na corona zal blijven voor vele werknemers :

1. het overgrote deel van de thuiswerkers ervaart als grootste voordeel de tijdwinst die ontstaat door het wegvallen van reistijd;
2. afhankelijk van de thuissituatie kan thuiswerken ook meer mogelijkheid bieden om geconcentreerd aan een werk door te werken;
3. de vrijheid en de tijd hebben om tussendoor even persoonlijke zaken te kunnen regelen, zijn eveneens grote voordelen.

Thuiswerken blijkt op basis van een wetenschappelijk onderzoek met respondenten uit 35 Europese landen een significant, negatief effect te hebben op de mentale gezondheid van werknemers. Dit negatief effect is, anders dan men had verwacht op basis van eerdere onderzoeken en bestaande literatuur, niet verschillend is voor mannen en vrouwen.

Er lijkt ook evidentie voor te bestaan dat (de grootte van) het effect op de mentale gezondheid afhankelijk is van de vrijwillige keuze voor thuiswerk; wetenschappelijk onderzoek van dezelfde grootte heeft echter nog niet plaatsgevonden. Op basis van dit onderzoek zou dan kunnen worden geadviseerd werknemers alleen thuis te laten werken op vrijwillige basis.

Aan werkgevers en leidinggevenden zou ik dus adviseren om :

1. thuiswerken niet te verplichten, maar de werknemer hierin de vrije keus te laten;
2. goed in verbinding te blijven met hun thuiswerkende werknemers om de werksituatie zo optimaal mogelijk te houden;
3. een trainingsaanbod om thuiswerkvaardigheden te ontwikkelen en te verbeteren.

Voor werknemers en hun huisartsen zijn volgende 5 tips wellicht indicatief :

tip 1: hou contact met collega’s

Sociaal isolement is wellicht de grootste negatieve factor, vooral bij jongeren : het gebrek aan sociale contacten en een verlies van verbondenheid zijn de meest gehoorde klachten. Mensen kunnen zich eenzaam voelen of zelfs emotionele klachten ervaren, zoals somberheid of neerslachtigheid.

Contact houden met (enkele van) je collega’s kan door gebruik te maken van communicatiemiddelen zoals Microsoft Teams of Zoom voor vergaderingen en WhatsAppgroepen voor kletspraat; maar verlies ook het 1-op-1 contact niet uit het oog : maak een lunchafspraak om bij een broodje of salade’ bij te praten, via het scherm of in real life, zo je collega niet te ver woont.

tip 2: Zorg voor een duidelijke planning en structuur

Een duidelijke planning is sowieso belangrijk voor wie werkt, maar nog belangrijker bij thuiswerken; spreek deze door met je werkgever/leidinggevende/collega’s enerzijds en met je partner/huisgenoten anderzijds; zorg voor een uitprint die je deelt.

• Een dagplanning helpt om onderscheid te kunnen maken tussen ‘blokken’ om te werken, te ontspannen, te zorgen en te bewegen. Het zal vast niet altijd lukken, maar probeer je zoveel mogelijk te houden aan deze planning;
• Sta op tijd op, lunch op vaste momenten en spreek met je partner af wie wanneer werkt. Probeer op hun vrije dagen ook voor je kinderen structuur aan te brengen in de dag, zoals zij dit gewend zijn op school of de opvang. Leg je kinderen ook uit dat jullie weliswaar de hele dag thuis zijn, maar dat jullie ook moeten werken;

tip 3: Zorg voor een goede balans tussen werk-privé

Veel thuiswerkers ervaren het voordeel om tijdens het thuiswerken ook een huishoudelijke taken te doen, als een klusje, boodschappen, kinderen naar- of van school halen…  Ze voelen zich daar vaak schuldig over en denken dit te moeten compenseren : het is zo dat een deel van de mensen overcompenseert door meer uren te maken, omdat ze denken dat ze op hun werk ook acht uur effectief werken en bang zijn dat collega’s of leidinggevenden denken dat ze de kantjes er vanaf lopen. Het gevaar ligt op de loer dat je thuis extra veel werkt. Af en toe een avond werken om wat gemiste uren overdag te compenseren, kan maar zorg er voor dat de werk-privébalans goed blijft en probeer de werkdag op normale tijden af te sluiten.

Het helpt om te beseffen dat je thuis je werk niet kunt doen zoals je dat op kantoor doet en je ook op kantoor nu eenmaal niet non-stop met je werk bezig bent; ook op het werk klets je bij met één of meerdere collega’s en gaat het niet steeds over het werk. Dus even iets anders doen, hoort er gewoon bij en is geen punt. Neem regelmatig korte pauzes en gebruik die tijd voor een klusje in huis, een privételefoontje of een boodschap. Je koppelt op die manier even los van je werk en dat geeft ruimte voor nieuwe energie.

tip 4: Zorg voor een goede grens tussen werk-privé

Voor sommigen kan het best dat werk en privé door elkaar lopen; bij anderen is dat wel problematisch : als de grens tussen werk en privé is vervaagd, en ze geen afstand kunnen nemen van het werk, blijft de ‘aan-knop’ ingedrukt, het hoofd alert en het lichaam gespannen : het blijft dan stresshormonen produceren. In dat geval kunnen volgende wenken hulp bieden :

• zet de tools als laptop, smartphone, gsm, … die je met je werk verbinden tijdens je vrije tijd af : ook al zijn er geen oproepen, het beschikbaar blijven zorgt voor stress; wist je dat beschikbaarheidstijd gelijk wordt gesteld aan werktijd en dus betaald dient te worden?
• kies voor een vaste, aparte werkplek : aan tafel in de woonkamer, eventueel samen met één of meer huisgenoten, mag dan wel gezellig lijken, in praktijk zorgt het voor narigheden : je eigen lichaam associeert je woonkamer niet met werken, en ook voor je (jongere) huisgenoten is dat het geval. Door je in je werkkamer, of bureel, of … kies zelf een naam voor je privékantoor (😊) te isoleren, is het duidelijk dat je niet gestoord wenst te worden;

• het helpt om je werk- en vrije tijd ook fysiek zichtbaar te maken door bijv. andere kledij te dragen : uiteraard hoef je niet in maatpak achter de computer te gaan zitten werken, maar als je huisgenoten je zien rondlopen in een hemd en pantalon, weten ze ook dat je aan het werk bent; trek je na je werk je training of pyjamabroek aan, dan ga je meteen ook zelf voelen dat je vrije tijd is begonnen;
• maak jezelf niet wijs dat je tijdens thuiswerken je kleine kinderen niet naar de opvang hoeft te brengen : tijdens de coronaquarantaine werd het ingecalculeerd dat de kleinste huisgenoten een ernstige stoorzender waren, maar nu is dat anders; het is immers niet mogelijk om even geconcentreerd te werken als je te pas en te onpas je werkzaamheden dient te onderbreken; en… door je kinderen voor en na het werken te gaan brengen of halen, krijg je meteen een duidelijke grens tussen werk- en vrije tijd.

tip 5: zorg dat je werkdag echt eindigt

Trek een duidelijke grens: niet alleen als het gaat om de tijdstippen waarop je werkt, maar ook als het gaat om de locaties waar je werkt. Doe je dit niet, dan ben je altijd aan het werk. Neem je werk niet mee van je werkplek in huis naar de plek waar je ontspant: je ‘veilige haven’. En dus zeker niet naar de slaapkamer of je favoriete ‘feel-good’-plekje.